Rocca d’Anfo

De Rocca d’Anfo is een versterkt militair complex op de helling van Monte Censo, een berg in de gemeente Anfo aan het Idromeer, in de Valle Sabbia. Rocca d’Anfo werd gebouwd in verschillende periodes en vergroot door de militaire ingenieurs van Napoleon Bonaparte, Giuseppe Zanardelli en Italiaanse militaire ingenieurs. La Rocca is het grootste Napoleontische fort in Italië, op een oppervlakte van 50 hectare.

De Rocca d’Anfo is eigendom van de staat, in concessie gegeven aan de regio Lombardije. De berggemeenschap Valle Sabbia beheert het complex sinds 2015 en heeft het in 2015 geopend voor rondleidingen. Zodra je de eerste traptree van het complex hebt genomen stap je de geschiedenis van de Rocca d’Anfo binnen. Een sprong in het verleden die in de twaalfde eeuw de basis heeft gelegd en tot de dag van vandaag nog zijn imposante kant laat zien. Een bezoek aan de Rocca d’Anfo bij het Idromeer is zeker iets wat je niet gauw zult vergeten! 

Geschiedenis

De eerste sporen van fortificatie lijken terug te gaan tot het begin van de jaren 1300: in opdracht van de Visconti werd de meanderende structuur van het fort van Anfo gebouwd.

Vervolgens, tijdens de Venetiaanse heerschappij die begon in het midden van de 14e eeuw, wilde de Republiek van de Serenissima de handel en het goederenverkeer beheersen in dit gebied. Militair ingenieur Gianfrancesco Martinengo kreeg de opdracht voor een grondige modernisering van de Visconti-structuur. De Rocca d’Anfo, door de Venetiaanse senaat gedefinieerd als de ‘Poort van de Staat’, strekte zich uit langs de hele helling van de berg en voerde twee taken uit: het lagere complex dicht bij het Idromeer controleerde de grens en de weg, onder andere door twee ophaalbruggen, terwijl het bovenste deel een defensieve functie had voor de hele vallei.

Napoleone Bonaparte

In 1798 kwam Napoleone Bonaparte aan zet. Onder zijn toezicht werd de Rocca uitgebreid. In het zevende jaar (1798) van de Franse revolutionaire kalender werd het project van de Rocca d’Anfo gelanceerd. Napoleon wilde een “versterking zonder vertragingen en zonder rekening te houden met het seizoen” om “in het fort van Anfo een plein te hebben dat aan zichzelf kan worden overgelaten en dat een artillerie-aanval kan weerstaan”. In feite moest het in staat zijn om met een garnizoen van vierhonderd man, gedurende ten minste vijfentwintig dagen, een machtige vijandelijke colonne te weerstaan.

De ‘Fortezza Napoleonica’ laat goed het verschil zien tussen de Venetiaanse stijl – twee totaal verschillende bouwstijlen die in elkaar overlopen. Om de hele vallei te kunnen observeren en de vijand op tijd te kunnen signaleren heeft Napoleon een observatorium laten bouwen boven de Rocca. Om hier te komen moet je 400 traptreden op, maar eenmaal boven geniet je van een schitterend uitzicht.

Oostenrijk en Italië

Na de val van Napoleon en het daaropvolgende congres van Wenen in 1815, leidde de nieuwe politieke situatie die werd gecreëerd met de Oostenrijkse heerschappij over het Lombardisch-Veneto-koninkrijk, ertoe dat het strategische belang dat de Rocca d’Anfo gedurende vele eeuwen had genoten minder werd. Het werd de maximale buitenpost van de Habsburgse macht in de Valle Sabbia en het steunpunt om de weg naar Tirol te garanderen in geval van een ernstige crisis of onmiddellijke terugtrekking.

Tijdens de Oostenrijkse overheersing verliest de Rocca zijn strategische waarde. In 1866 besluit Garibaldi om het fort als hoofdbasis te gebruiken. Er worden nog verschillende gebouwen aangebouwd zoals de ‘Caserma Zanardelli’ en de ‘Batteria Statuto’ om de grenscontrole tussen Oostenrijk en Italië te versterken. Ook werden er verschillende aanpassingen aangebracht aan de bestaande gebouwen.

Met de eenwording van Italië in 1861 en de ontwikkeling die volgde in de late jaren 1800, gaf Giuseppe Zanardelli een impuls aan de stad Brescia en het gebied. Het was in feite in deze periode dat de Rocca d’Anfo een vernieuwing van de verdedigingsuitrusting onderging met de uitbreiding en renovatie van de batterijen, kennelijk noodzakelijk om de grens met het Oostenrijks-Hongaarse rijk te controleren. In de laatste drie decennia van 1800 werd het Palazzo del Comando gebouwd, nu de Zanardelli-kazerne genoemd, en de Belvedere-batterij, de Rolando-batterij, de Tirol-batterij en de Statuto-batterij werden gebouwd die de rijbaan als een barrière bezetten. Deze laatste maakte het, samen met de Rocca Vecchia-batterij, mogelijk om het hele lager gelegen gebied van het Idromeer vanaf de overkant en de weg voor het fort te bestrijken. Verder werd aan de oever van het meer een lage muur met spleten gebouwd waardoor het verdedigingsgebied van de Rocca volledig kon worden afgesloten.

20e eeuw

In de Eerste Wereldoorlog gaf het belang van het meest geavanceerde front in het noorden Rocca d’Anfo geen leidende rol en zag het fort zijn artilleriepotentieel niet benut, maar gezien zijn geografische ligging werd het het logistieke centrum van de hele verdedigingslinie tot het einde van de oorlog in 1918. Met de definitieve territoriale verandering verloor het fort onherroepelijk alle strategische mogelijkheden met de daaruit voortvloeiende annulering van zijn functies. Vanaf dat moment werd het echter gebruikt als kazerne, logistiek steunpunt en opslagplaats voor wapens en munitie.

Al vanaf september 1943 bleef het fort zonder militair garnizoen. De Duitse troepen probeerden tijdens de terugtocht eind april 1945 met springladingen de batterij Statuto te slopen, maar deze operatie slaagde slechts gedeeltelijk. Tot 1975 was de Rocca nog ‘actief’ als militaire basis van het Italiaanse leger. Daarna is het helaas een verlaten fort geworden en hebben vandalen en dieven flink huisgehouden. Het bleef gebonden door militair geheim tot 1992, toen het hele gebied werd gedemilitariseerd en overgedragen van het militaire eigendom naar het staatseigendom.

Onderdelen

Het imposante fort bevat een groot aantal onderdelen, zoals de diverse ‘Batteria’. Van de Batteria Rocca Vecchia en de Batteria Veneta uit de tijd van de Republiek van de Serenissima, tot de Batteria Belvedere, Batteria Tirolo en Batteria Rolando uit de Napoleontische tijd en de Batteria Statuto uit de tijd van Zanardelli. Verder zijn interessant de Caserma Zanardelli (kazerne), de kazematten en het Osservatorio, het Observatorium uit de tijd van Napoleon.

Rocca d’Anfo nu

Sinds 2015 is de Rocca d’Anfo weer open voor publiek. Een bezoek aan de Rocca d’Anfo is een mix tussen geschiedenis, een knap staaltje van architectuur, en panoramische uitzichten over het Idromeer en omgeving. Bezoekers kunnen het complex op de berghelling verkennen aan de hand van drie mogelijke rondleidingen die elk ongeveer drie uur duren.

• Rondleiding “Van de Serenissima naar het koninkrijk Italië” – makkelijk begaanbare route, geschikt voor het hele gezin en voor niet-geoefende wandelaars. Je bezoekt de Venetiaanse batterij (Batteria Veneta) en de muren, plus de Tiroler batterij (Batteria Tirolo).
• Panoramische rondleiding – geschikt voor liefhebbers van bergwandelingen, met de mogelijkheid te genieten van een adembenemend uitzicht over het Idromeer; Je bezoekt de Venetiaanse batterij en de muren, Batteria Belvedere en Batteria Rolando
• Napoleon rondleiding – perfect voor de geoefende wandelaar en voor liefhebbers van militaire geschiedenis. Tijdens deze rondleiding kun je een bezoek brengen aan de tunnels en het Observatorium uit de tijd van Napoleon. Deze excursie vereist een geschikte uitrusting voor het wandelen in de bergen en vindt ook doorgang bij slecht weer, aangezien een groot gedeelte van de rondleiding binnen in de gebouwen plaatsvindt.

Informatie en Tips: De rondleiding begint bij de kazerne Zanardelli. Het maximale aantal deelnemers is 15 volwassenen en de voertaal is Italiaans (Engels en Duits zijn beschikbaar op aanvraag). Ticket voor een volwassene € 10; kinderen (5 tot 15 jaar) € 5. Gratis toegang voor kinderen jonger dan vijf jaar. Je kunt op de officiële site van Rocca d’Anfo reserveren en bovendien groepsrondleidingen boeken (maximaal 15 volwassenen).

Neem genoeg te drinken mee want het is best een klim en onderweg kun je je waterfles niet bijvullen. Voor kinderen onder de 5/6 jaar raden wij de lange tour af. Hou je niet van kleine ruimtes, ga dan niet mee naar het observatorium. Om hier te komen moet je door smalle en donkere passages. Doe goede schoenen aan en neem een trui mee. Binnen in de gebouwen is het vrij fris.

En verder… geniet, luister naar wat de gidsen te vertellen hebben. Luister naar wat de Rocca wil vertellen…

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Marije van Lake Idro Travel.